راهکارهای مقابله با اختلالات جنسی

  اختلال جنسی، به مشکلی اطلاق می‌شود که در هر مرحله از چرخه پاسخ جنسی رخ می‌دهد و مانع از رضایت فرد یا زوج از فعالیت جنسی می‌شود. چرخه پاسخ جنسی به طور معمول شامل چهار مرحله می شود: میل جنسی (لیبیدو)، تحریک، ارگاسم و ثبات. اختلالات جنسی می توانند در هر یک از این مراحل رخ دهند و می توانند افراد را در هر سن، جنسیت یا گرایش جنسی تحت تاثیر قرار دهند.

چرخه پاسخ جنسی چیست؟

  قبل از صحبت درباره اختلالت جنسی و ارائه راهکارهای مقابله با اختلالات جنسی، خوب است که ابتدا با چرخه پاسخ جنسی آشنا شوید.

چرخه پاسخ جنسی مدلی است که تغییرات فیزیولوژیکی و روانی را توصیف می‌کند که معمولاً در طول تحریک و فعالیت جنسی رخ می‌دهد. این مدل اولین بار توسط ویلیام مسترز و ویرجینیا جانسون در دهه 1960 پیشنهاد شد و از چهار مرحله تشکیل شده است:

میل  جنسی(لیبیدو)

  این مرحله ممکن است از چند دقیقه تا چندین ساعت متغیر باشد. تنش ماهیچه‌ها افزایش پیدا می‌کند و ضربان قلب به شدت افزایش می‌یابد، همچنین تنفس نیز افزایش می‌یابد. احتمال بروز برافروختگی پوست بسیار زیاد است، که ممکن است با ظاهر لکه‌های قرمز روی سینه و پشت بدن همراه باشد، همچنین نوک پستان بلندتر و برافراشته‌تر می‌شود.  

  جریان خون ورودی به ناحیه تناسلی افزایش می‌یابد، که منجر به تورم لبه‌های آلت زنانه یا همان لابیای کوچک و بخش کلیتوریس می‌شود. آلت تناسلی مردان نیز برافراشته می‌شود و حالت نعوظ پیدا می‌کند. واژن شروع به لیز و مرطوب‌شدن می‌کند و دیواره‌های آن متورم می‌شوند. همچنین، بافت پستان‌ها متراکم‌تر می‌شود و بیضه‌ها در مردان ورم می‌کنند، که با سفت شدن کیسه بیضه‌ها، منجر به ترشح مایعی مرطوب و روان‌کننده می‌شود.

تحریک

  در این مرحله که پیش از ارگاسم روی می‌دهد، تغییرات مرحله قبلی با شدت بیشتری ادامه پیدا می‌کند، خون به واژن جریان بیشتری پیدا کرده و آن را متورم‌تر و به رنگ بنفش تیره تر می‌کند، حساسیت ناحیه کلیتوریس در آلت زنانه بسیار بالا می‌رود (به طوری که شاید حتی درد احساس شود)، بیضه‌های مردان سفت می‌شوند، تنفس، ضربان قلب و فشار خون افزایش می‌یابد، احتمال اسپاسم یا گرفتگی عضلانی در نواحی صورت، دست‌ها و پاها افزایش می‌یابد و تنش و فشار ماهیچه‌ای زیاد می‌شود.

ارگاسم

  مرحله ارگاسم، نقطه اوج برانگیختگی جنسی است که با احساسات شدید مشخص می‌شود. بعد از مرحله تحریک رخ می‌دهد و شامل انقباضات ریتمیک عضلات تناسلی است که معمولاً با لذت شدید همراه است. در طول ارگاسم، تنش جنسی ایجاد می شود که در نتیجه امواج لذت در سراسر بدن پخش می‌شود.

  ضربان قلب، فشار خون و تنفس ممکن است در این مرحله به اوج خود برسد. علاوه بر جنبه‌های فیزیولوژیکی آن، مرحله ارگاسم اغلب باعث ایجاد احساس عاطفی بین شرکای جنسی می‌شود. پس از ارگاسم، بدن به تدریج در مرحله ثبات به حالت قبل از برانگیختگی خود باز می‌گردد.

ثبات

  مرحله ثبات یا همان resolution، آخرین مرحله از چرخه پاسخ جنسی است که پس از ارگاسم اتفاق می افتد. در این مرحله، بدن به تدریج به حالت قبل از برانگیختگی خود باز می‌گردد، زیرا برانگیختگی جنسی کاهش می یابد. از نظر فیزیولوژیکی، جریان خون به اندام تناسلی کاهش می یابد و تنش عضلانی نیز کم می‌شود. ضربان قلب، تنفس و فشار خون به تدریج به سطح اولیه باز می‌گردند.  

  در مردان، آلت تناسلی شل می‌شود و در زنان، کلیتوریس جمع می‌شود و واژن به حالت استراحت خود باز می‌گردد. هم‌چنین افراد ممکن است احساس آرامش، رضایت یا حتی خواب‌آلودگی را تجربه کنند. مرحله ثبات، پایان چرخه پاسخ جنسی را نشان می‌دهد تا زمانی که برانگیختگی در پاسخ به محرک‌های جنسی دوباره شروع شود.

  توجه به این نکته مهم است که چرخه پاسخ جنسی یک مدل کلی است و تجربیات فردی از برانگیختگی و پاسخ جنسی می‌تواند بسیار متفاوت باشد. عواملی مانند سن، سلامتی، پویایی روابط و تأثیرات فرهنگی همگی می‌توانند بر چرخه پاسخ جنسی تأثیر بگذارند. علاوه بر این، ممکن است مراحل همیشه به این ترتیب نباشند و یا چرخه به ارگاسم منجر نشود.

انواع اختلالات جنسی

همانطور که بالاتر گفته شد، اختلال عملکرد جنسی به طیفی از مشکلات اطلاق می‌شود که در هر مرحله از چرخه پاسخ جنسی رخ می‌دهد و مانع از رضایت فرد یا زوج از فعالیت جنسی می‌شود. انواع مختلفی از اختلالات جنسی وجود دارد که عبارتند از:

اختلال نعوظ (ED)

  اختلال نعوظ (ED)، نوعی اختلال جنسی است که با ناتوانی مداوم در دستیابی یا حفظ نعوظ کافی برای عملکرد جنسی رضایت‌بخش مشخص می‌شود. این موضوع می‌تواند به طور مداوم رخ دهد و به طور قابل توجهی بر عزت نفس، روابط و کیفیت کلی زندگی فرد تأثیر بگذارد.

  ED می تواند توسط عوامل مختلفی از جمله بیماری قلبی عروقی، دیابت، عدم تعادل هورمونی، اختلالات عصبی، یا عوامل روانی مانند استرس، اضطراب یا افسردگی ایجاد شود. گزینه‌های درمانی برای ED شامل تغییرات سبک زندگی، داروها یا در برخی موارد مداخلات جراحی هستند. برای افرادی که ED را تجربه می کنند ضروری است که به دنبال مشاوره پزشکی برای مشخص شدن علت و دریافت درمان مناسب باشند.

انزال زودرس (PE)

  PE شامل انزالی است که خیلی سریع، اغلب قبل یا کمی بعد از دخول رخ می‌دهد، که منجر به نارضایتی یا ناراحتی می‌شود. عواملی که ممکن است به ایجاد انزال زودرس منجر شوند شامل استرس، اضطراب، افسردگی، مشکلات رابطه مانند ناکامی‌های قبلی، عدم اطمینان، مشکلات هورمونی، مثلاً سطوح بالای هورمون پرولاکتین، و عوامل فیزیکی هستند.    

  درمان انزال زودرس ممکن است شامل روش‌های متعددی باشد، از جمله مشاوره یا تکنیک‌های ذهنی-رفتاری، داروها از جمله مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و داروهای تاخیری، و تمرینات فیزیکی مانند تکنیک‌های تنفسی و مکث در هنگام فعالیت جنسی. همچنین تغییرات در سبک زندگی مانند تغذیه سالم، ورزش منظم، و مدیریت استرس نیز می‌توانند به بهبود و مدیریت این اختلال کمک کند.

تاخیر در انزال

  تاخیر در انزال، یک نوع اختلال جنسی است که با تاخیر یا عدم رسیدن به انزال در هنگام فعالیت جنسی همراه است. این موضوع ممکن است موجب نارضایتی یا استرس برای فرد و یا همسرش شود. این مسئله می‌تواند به صورت موقت و یا مزمن اتفاق بیافتد و عوامل متعددی ممکن است در آن نقش داشته باشند؛ از جمله مشکلات روانی، استرس، مشکلات رابطه، مشکلات هورمونی، بیماری‌های عصبی یا قلبی، استفاده از مواد مخدر یا الکل و داروهای خاص. این اختلال معمولاً با درمان‌های روان‌شناسی، داروها، یا تغییرات در سبک زندگی مدیریت می‌شود.

اختلال ارگاسم زن

  این اختلال با مشکل یا ناتوانی در رسیدن به ارگاسم علیرغم تحریک و برانگیختگی جنسی کافی مشخص می‌شود.

واژینیسموس (Vaginismus)

  واژینیسموس یک نوع اختلال جنسی در زنان است که با انقباض ناخواسته و بی‌کنترل عضلات واژن هنگام تلاش برای دخول می‌باشد. این انقباض مانع شدن انجام رابطه جنسی و ورود آلت تناسلی مرد به داخل واژن می‌شود. علت اصلی واژینیسموس معمولاً به عوامل روانی مربوط می‌شود، اما ممکن است عوامل فیزیکی نیز نقش داشته باشند. درمان واژینیسموس ممکن است شامل مشاوره روانشناسی، برخی تمرینات و تکنیک‌های کمکی، و در مواردی داروها باشد.

دیسپارونی (Dyspareunia)

  دیسپارونی به عنوان درد یا ناراحتی در هنگام رابطه جنسی تعریف می‌شود. این درد ممکن است در هنگام ورود آلت تناسلی مرد به داخل واژن یا در طول رابطه جنسی ایجاد شود. عوامل مختلفی ممکن است باعث ایجاد دیسپارونی شوند، از جمله عوامل فیزیکی مانند عفونت‌های واژنی، خشکی واژن، ناهنجاری‌های ساختاری واژن، و عوامل روانی مانند استرس، اضطراب، ترس از رابطه جنسی، یا تجربه‌های ناخوشایند در گذشته.

  درمان دیسپارونی شامل مشاوره روانشناسی، درمان عوامل فیزیکی مانند عفونت‌ها، استفاده از محلول‌ها و کرم‌های مرطوب‌کننده، و در مواردی استفاده از داروها می‌شود.

اختلال کم میلی جنسی (HSDD)

  HSDD به عنوان فقدان تمایل به فعالیت جنسی تشخیص داده می‌شود که منجر به پریشانی شخصی یا مشکلات قابل توجه در روابط می‌شود. انجمن بین المللی مطالعه سلامت جنسی زنان HSDD را مشخص کرده است که باید با پریشانی همراه باشد و حداقل به مدت 6 ماه ادامه داشته باشد. HSDD تقریباً 10٪ از زنان ایالات متحده را تحت تأثیر قرار می‌دهد و با افسردگی و سایر حالات عاطفی منفی مرتبط است. روانپزشکان باید در تشخیص و درمان HSDD ماهر باشند، و مداخلات دارویی ممکن است برای زیرگروه اکتسابی تعمیم یافته HSDD مفید باشد.

 در این باره بخوانید: افسردگی؛ علائم و درمان در خانم‌ها و آقایان

  اختلال عملکرد جنسی می‌تواند بر افراد با هر جنسیت، سن یا گرایش جنسی تأثیر بگذارد. این یک مسئله رایج است که در هر مرحله از زندگی ممکن است رخ دهد و شیوع آن بسته به عواملی مانند سن، وضعیت سلامت، وضعیت رابطه و سلامت روان متفاوت است. هم مردان و هم زنان می‌توانند اختلال عملکرد جنسی را تجربه کنند و می‌تواند به اشکال مختلف از جمله اختلال نعوظ، انزال زودرس، کاهش میل جنسی، درد در حین مقاربت و مشکل در رسیدن به ارگاسم و غیره ظاهر شود.

  علاوه بر همه‌ی این موارد، اختلال عملکرد جنسی می‌تواند تحت تأثیر طیف گسترده‌ای از عوامل، از جمله شرایط سلامت جسمانی، عوامل روان‌شناختی مانند استرس، اضطراب یا افسردگی، مشکلات رابطه، عوارض جانبی داروها، عدم تعادل هورمونی، و عوامل سبک زندگی مانند سوء مصرف مواد یا عدم مصرف مواد باشد؛ بنابراین، اختلال جنسی یک موضوع چند وجهی است که می تواند بر افراد با زمینه‌ها و شرایط مختلف تأثیر بگذارد.

علائم اختلالات جنسی

علائم اختلال عملکرد جنسی بسته به نوع خاصی از اختلال که یک فرد تجربه می‌کند، می توانند متفاوت باشند و علائم رایج عبارتند از:

1. مشکل در دستیابی یا حفظ نعوظ (در مردان)
2. انزال زودرس یا تاخیر در انزال (در مردان)
3. درد هنگام مقاربت جنسی (دیسپارونی)
4. عدم علاقه به فعالیت جنسی (کم میل جنسی)
5. مشکل برانگیختگی یا رسیدن به ارگاسم
6. ناتوانی در رسیدن به ارگاسم (آنورگاسمی)
7. مشکلات یا نارضایتی در رابطه به دلیل مسائل جنسی
8. خستگی، استرس، یا سایر عوامل روانی موثر بر عملکرد جنسی

عوامل ایجاد اختلال جنسی

  اختلال عملکرد جنسی می تواند ناشی از عوامل مختلف جسمی، روانی و بین فردی باشد. برخی از علل رایج عبارتند از:

• عوامل روانشناختی: استرس، اضطراب، افسردگی، تجربیات آسیب‌زا گذشته، مسائل مربوط به هیکل و بدن و اعتماد به نفس پایین
• شرایط پزشکی: برخی شرایط پزشکی مانند دیابت، بیماری قلبی، فشار خون بالا، عدم تعادل هورمونی، اختلالات عصبی و بیماری‌های مزمن
• داروها: برخی از داروها، از جمله داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد جنون، داروهای فشار خون، داروهای شیمی‌درمانی و درمان‌های هورمونی
• سوء مصرف مواد: الکل، تنباکو و مواد مخدر
• سبک زندگی: رژیم غذایی نامناسب، ورزش نکردن، چاقی، و استفاده بیش از حد از پورنوگرافی
• افزایش سن: افزایش سن افراد و  تغییرات در سطح هورمون
• مسائل مربوط به رابطه: مشکلات ارتباطی، فقدان صمیمیت عاطفی و نارضایتی از رابطه

مدیریت و درمان

  مدیریت و درمان اختلالات جنسی شامل یک رویکرد چند وجهی است که برای رسیدگی به علل اساسی، نیازهای فردی و ترجیحات هر فرد طراحی شده است و معمولاً شامل یک ارزیابی پزشکی کامل است. روان درمانی، از جمله درمان شناختی-رفتاری (CBT) ، ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.

  داروهایی مانند مهارکننده های فسفودی استراز برای اختلال نعوظ یا هورمون درمانی برای عدم تعادل هورمونی ممکن است بر اساس نوع خاصی از اختلال تجویز شوند. اصلاح سبک زندگی، از جمله ورزش، تغذیه، مدیریت استرس و خواب کافی، اغلب برای ارتقای سلامت کلی جنسی توصیه می شود.

درمان دارویی

درمان دارویی اختلال جنسی بسته به نوع خاص اختلال و علت اصلی آن متفاوت است.

• برای اختلال نعوظ (ED)، مهارکننده‌های فسفودی استراز نوع 5 (PDE5) مانند سیلدنافیل، تادالافیل و واردنافیل معمولا تجویز می‌شوند. این داروها با افزایش جریان خون به آلت تناسلی و تسهیل نعوظ عمل می کنند.
• هورمون درمانی، از جمله درمان جایگزینی تستوسترون، ممکن است برای افراد مبتلا به عدم تعادل هورمونی که سبب اختلال عملکرد جنسی می‌شود، استفاده شود.
• داروهای ضد افسردگی مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) و ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای (TCAs) گاهی اوقات برای مدیریت انزال زودرس تجویز می‌شوند، اگرچه می‌توانند عوارض جانبی جنسی نیز ایجاد کنند.

یکی از فرآورده‌های مورد استفاده در بهبود عملکرد جنسی و مقابله با اختلالات جنسی، آدومدز است که حاوی ماده موثره اس آدنوزیل ال متیونین است. اس-آدنوزیل-ال-متیونین یک ماده طبیــعی اســت که در تمام سلول های بدن یافت می‌شود. این ماده متابولیت مستقیم آمینواسید ال-متیونین اســـت و در بسیاری از واکنــش های بیوشــیمیایی بدن نقش مهمی دارد. یکی از کاربردهای این دارو، استفاده در مدیریت اختلالات جنسی است.

چه داروهای باعث ایجاد اختلالت جنسی می‌شوند؟

• داروهای ضد افسردگی مانند SSRIs، TCAs و MAOI ممکن است منجر به کاهش میل جنسی، تاخیر در انزال، اختلال نعوظ و آنورگاسمی شوند
• داروهای ضد جنون، به ویژه انواع قدیمی‌تر و آتیپیک جدیدتر، ممکن است میل جنسی را کاهش داده و باعث اختلال نعوظ شوند
• داروهای ضد اضطراب مانند بنزودیازپین‌ها می توانند منجر به کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ شوند
• داروهای فشار خون مانند بتابلوکرها و دیورتیک‌ها، درمان‌های هورمونی مانند درمان جایگزین تستوسترون و داروهای ضد بارداری هورمونی، و داروهای مختلف دیگر مانند ضد تشنج‌ها و مواد افیونی نیز با اختلال عملکرد جنسی مرتبط هستند

سخن پایانی:

اختلالات جنسی، متنوع و پیچیده‌ هستند که می‌توانند تأثیرات مختلفی بر روی زندگی جنسی و روابط افراد داشته باشند. این اختلالات ممکن است از مسائل فیزیولوژیکی، روانشناختی، و رابطه‌ای ناشی شوند و نیازمند رویکردهای متنوع درمانی، از جمله مشاوره روانشناختی، درمان‌های دارویی و تغییرات در سبک زندگی باشند. شناخت و مدیریت این اختلالات اهمیت بالایی دارد و مشاوره با متخصصین بهداشت جنسی و روانی می‌تواند بهبود وضعیت جنسی و کیفیت زندگی افراد را تسهیل کند.