سندرم پیش از قاعدگی (PMS) موضوعی شایع است که بسیاری از بانوان را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد و با ترکیبی از علائم فیزیکی، احساسی و رفتاری که به صورت دوره‌ای قبل از قاعدگی رخ می‌دهد، مشخص می‌شود. این مقاله به بررسی ماهیت چند وجهی PMS می‌پردازد و علت‌شناسی، علائم و استراتژی‌های مدیریت آن را بررسی می‌کند.
در مطالعات مختلف نشان داده شده است که نوسانات هورمونی، به ویژه در سطوح استروژن و پروژسترون، نقش مهمی در پاتوژنز PMS ایفا می‌کنند. این نوسانات بر عملکرد انتقال دهنده‌های عصبی نیز تأثیر می‌گذارد و منجر به بروز علائم می‌شود.
مجموعه متنوعی از نشانه‌های مرتبط با سندرم پیش از قاعدگی، شامل نوسانات خلقی، تحریک‌پذیری، کمبود انرژی، نفخ، حساسیت سینه‌ها و غیره وجود دارد. شدت و مدت این علائم در بین افراد متفاوت است و بر عملکرد روزانه و کیفیت زندگی آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
درک تعامل پیچیده عوامل بیولوژیکی، روانی و اجتماعی در PMS برای مدیریت موثر آن بسیار مهم است. در حالی که مداخلات دارویی مانند داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) و مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) معمولاً برای تسکین علائم استفاده می‌شوند، رویکردهای غیردارویی مانند اصلاح رژیم غذایی، ورزش، تکنیک‌های کاهش استرس و درمان شناختی-رفتاری (CBT) نیز در کاهش علائم مفید هستند. علاوه بر این، مطالعات جدید، نقش بالقوه مکمل‌ها و همچنین آدومدز را در مدیریت PMS نشان داده‌اند.
سندروم پیش از قاعدگی (PMS) چیست؟
سندرم پیش از قاعدگی (PMS) مجموعه‌ای از علائم فیزیکی، احساسی و رفتاری است که در روزهای منتهی به قاعدگی رخ می‌دهد. این مشکل به طور معمول در سال‌های باروری فرد رخ می‌دهد؛ با این حال، ممکن است برای افرادی که به یائسگی نزدیک می‌شوند نیز اتفاق بیافتد.
علائم PMS می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و از خفیف تا شدید ظاهر شود. چند مورد از شایع‌ترین این علائم، عبارت هستند از:
علائم جسمی
- نفخ
- حساس شدن سینه‌ها
- سردرد
- خستگی
- درد مفاصل یا عضلات
- تغییر در اشتها از جمله: هوس غذایی، پرخوری و…
- چرب شدن مو
- تغییر در میل جنسی
علائم عاطفی و روانی
- نوسانات خلقی
- تحریک‌پذیری یا عصبانیت
- اضطراب
- افسردگی
- مشکل در تمرکز
- بی‌خوابی یا تغییر در الگوی خواب
این علائم معمولاً در مرحله لوتئال چرخه قاعدگی رخ می‌دهند که مرحله‌ای است که پس از تخمک‌گذاری شروع می‌شود و با شروع قاعدگی پایان می‌یابد. عموم افراد، این علائم را تقریباً 10 تا 14 روز قبل از شروع دوره قاعدگی تجربه می‌کنند. همچنین علائم معمولاً مدت کوتاهی پس از شروع قاعدگی کاهش و یا به طور قابل توجهی بهبود می‌یابند.
افسردگی یک بیماری شایع و قابل درمان است که بسیاری از افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سبب تأثیر بر انتفال‌دهنده‌های عصبی خواهد شد. راه‌حل‌های مقابله با افسردگی ممکن است بسته به فرد و شدت افسردگی او متفاوت باشد. و در راه درمان می‌توان از داروهای گیاهی و شیمیایی و مشاوره یاری جست. برای مطالعه‌ی بیشتر در این زمینه، روی لینک قرارداده‌شده کلیک کنید. (راهکارهای کاربردی برای درمان افسردگی)
علت دقیق PMS به طور کامل شناخته نشده است، اما اعتقاد بر این است که نوسانات هورمونی نقش مهمی در ظهور آن دارند. تغییرات در سطوح استروژن و پروژسترون در طول چرخه قاعدگی، می‌تواند بر عملکرد انتقال دهنده‌های عصبی در مغز مانند سروتونین تأثیر بگذارد که به تغییرات خلقی و سایر علائم منجر می‌شود.
عوامل دیگری که ممکن است بر شدت علائم PMS تأثیر بگذارد عبارتند از:
- فشار
- رژیم غذایی نامناسب
- ورزش نکردن
- اختلالات خواب
- برخی شرایط پزشکی مانند: اختلالات تیروئید یا افسردگی
تشخیص PMS معمولاً شامل بررسی علائم در چندین دوره قاعدگی برای شناسایی الگوها و رد کردن سایر علل است.
گزینه‌های درمانی PMS بسته به شدت علائم متفاوت است و می‌تواند شامل اصلاح سبک زندگی مانند: فعالیت بدنی منظم، رژیم غذایی متعادل، تکنیک‌های مدیریت اضطراب و استراحت کافی باشد؛ اما در موارد شدیدتر، مصرف داروهایی مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) برای تسکین درد یا مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) به منظور بهبود علائم خلقی، توصیه می‌شود.
به طور کلی، در حالی که PMS ممکن است در کارهای روزانه اختلال ایجاد کند و مدیریت آن چالش‌برانگیز باشد، در اغلب موارد می‌توان تا حد زیادی با ترکیبی از تغییرات سبک زندگی و مداخلات پزشکی مناسب، آن را درمان کرد.
درمان PMS و کنترل علائم سندروم پیش از قاعدگی
هدف درمان سندرم پیش از قاعدگی (PMS)، کاهش علائم و بهبود کیفیت کلی زندگی است. گزینه‌های درمانی بسته به شدت علائم و ترجیحات فردی بسیار متنوع می‌باشند. در این قسمت به معرفی چند راه حل موثر که جهت کاهش علائم PMS استفاده می‌شوند، می‌پردازیم.
اصلاح سبک زندگی
- ورزش منظم: فعالیت‌های بدنی مانند ورزش‌های هوازی، یوگا و… می‌توانند به کاهش استرس، بهبود خلق‌وخو و کاهش علائمی مانند نفخ و خستگی کمک کنند.
- رژیم غذایی متعادل: پایبندی به یک رژیم غذایی غنی از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل، در کنار محدود کردن مصرف کافئین، الکل و قندهای مصنوعی، به تثبیت خلق‌وخو و بالا بردن سطح انرژی کمک می‌کند.
- مدیریت استرس: تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن، تمرینات تنفس عمیق و انبساط عضلانی، می‌توانند به کاهش استرس و اضطراب مرتبط با PMS کمک کنند.
- خواب کافی: ایجاد یک برنامه خواب منظم و رعایت بهداشت خواب، مانند اجتناب از استفاده از وسایل الکترونیکی قبل از خواب، می تواند کیفیت خواب را بهبود بخشد.
- عدم مصرف سیگار و الکل: الکل و سیگار، هر دو می‌توانند اثر منفی روی علائم پی ام اس داشته باشند؛ بنابراین، کاهش مصرف آن‌ها، باعث کمتر شدن علائم می‌شود.
داروها
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی NSAID :(NSAIDs)های بدون نسخه مانند ایبوپروفن، ناپروکسن، مفنامیک اسید و… می توانند به تسکین درد، گرفتگی عضلات و سردردهای مرتبط با PMS کمک کنند.
- آدومدز (Adomeds) : آدومدز یا اس آدنوزیل ال متیونین، انتقال سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین را بین سلول‌های عصبی تسریع می‌کند و باعث بهبود خلق‌وخو می‌شود. این دارو در سندروم پیش از قاعدگی و افسردگی‌های خفیف تا شدید کاربرد دارد که در افسردگی، توسط پزشک تجویز می‌شود. بانوانی که از اختلالات خلقی در PMS رنج می‌برند، می‌توانند از این دارو کمک بگیرند. لازم به ذکر است که این دارو بدون عوارض جدی مانند ایجاد اختلال در عملکرد جنسی است.
- داروهای ضد بارداری هورمونی: قرص‌های ضدبارداری می‌توانند به تنظیم نوسانات هورمونی و کاهش علائم PMS در برخی افراد کمک کنند.
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs): داروهای ضد افسردگی مانند فلوکستین، سرترالین یا پاروکستین ممکن است توسط پزشک برای مدیریت علائم خلقی مثل تحریک پذیری، افسردگی و اضطراب تجویز شوند.
مکمل‌های غذایی
- کلسیم و منیزیم: برخی یافته‌ها حاکی از آن است که مکمل‌های کلسیم و منیزیم در کاهش نشانه‌های PMS موثر می‌باشند.
- ویتامین B6: مکمل‌های حاوی ویتامین B6، علائمی مانند نوسانات خلقی و حساسیت سینه‌ها را کاهش می‌دهند؛ با این حال، مطالعات بیشتری برای تایید اثربخشی آن مورد نیاز است.
درمان‌های جایگزین
- طب سوزنی: درد برخی افراد با کمک طب سوزنی که یک عمل طب سنتی چینی است و شامل وارد کردن سوزن‌های نازک در نقاط خاصی از بدن می‌شود، تسکین می یابد.
- داروهای گیاهی: برخی مکمل‌های گیاهی مانند روغن گل مغربی، به تنظیم تعادل هورمونی و کاهش علائم PMS کمک می‌کنند. اگرچه شواهد علمی از میزان اثربخشی آن‌ها محدود است.
PMDD چیست و چه تفاوتی با PMS دارد؟
PMDD مخفف عبارت “اختلال پیش از قاعدگی” است. با وجود آن که این اختلال شباهت‌هایی با PMS (سندرم پیش از قاعدگی) دارد، PMDD شدیدتر و ناتوان‌کننده‌تر است و با اختلالات رفتاری و علائم فیزیکی قابل توجه در مرحله لوتئال چرخه قاعدگی، مشخص می‌شود. اختلال PMDD معمولاً حدود یک تا دو هفته پیش از قاعدگی شروع می‌شود و اندکی پس از شروع قاعدگی بهبود می‌یابد.
تفاوت‌های اصلی بین PMS و PMDD بدین صورت است:
- شدت علائم: علائم PMDD در مقایسه با علائم معمول PMS شدیدتر است. هردوی آن‌ها اختلالات رفتاری را شامل می‌شوند؛ اما افراد مبتلا به PMDD، نوسانات خلقی شدید، احساس غم و اندوه یا ناامیدی، تحریک‌پذیری یا عصبانیت را نیز تجربه می‌کنند که به طور قابل توجهی در عملکرد و روابط روزانه آن‌ها اختلال ایجاد می‌کند.
- طول مدت علائم: علائم PMDD پایدارتر و طولانی‌تر از PMS می‌باشد. همچنین، علائم PMS ممکن است مدت کوتاهی پس از شروع قاعدگی فروکش کند، اما علائم PMDD اغلب در طول مرحله لوتئال باقی می‌ماند و می‌تواند تاثیر عمیقی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد.
- تأثیر بر عملکرد: علائم PMDD به طور قابل توجهی توانایی فرد را در زندگی روزمره مختل می‌کنند و بر روابط، عملکرد شغلی یا تحصیلی اثر می‌گذارند. در مقابل، در حالی که علائم PMS می‌تواند ناراحت‌کننده و آزاردهنده باشد، معمولاً باعث چنین اختلال شدیدی نمی‌شود.
- تشخیص: PMDD بر اساس وجود علائم خاص، تأثیر آن‌ها بر عملکرد و باتوجه به معیارهای DSM-5، تشخیص داده می‌شود. تشخیص آن معمولاً شامل بررسی علائم در چندین دوره قاعدگی و رد سایر علل بالقوه است.
به طور کلی، PMDD شکل شدیدتری از سندرم پیش از قاعدگی را نشان می‌دهد که با اختلالات خلقی ناتوان‌کننده و علائم فیزیکی مشخص می‌شود، عملکرد را مختل کرده و کیفیت زندگی را به طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. این اختلال نیاز به تشخیص و مدیریت مناسب دارد که ممکن است شامل ترکیبی از دارو، روان‌درمانی و اصلاح سبک زندگی متناسب با نیازهای فرد باشد.
آیا مردان نیز علائمی مشابه PMS را تجربه می‌کنند؟
سندرم پیش از قاعدگی (PMS) وضعیتی است که به طور خاص، افرادی که عادت ماهانه دارند را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علائم PMS در روزها یا هفته‌های منتهی به قاعدگی رخ می‌دهند و با تغییرات هورمونی در طول چرخه قاعدگی ارتباط دارند. در حالی که PMS توسط مردان تجربه نمی‌شود، برخی از آقایان ممکن است علائمی مشابه علائم PMS مانند نوسانات خلقی، تحریک‌پذیری، خستگی، تغییر در اشتها یا الگوی خواب را تجربه کنند. این علائم ممکن است با نوسانات هورمونی، استرس، تغییر سبک زندگی یا شرایط زمینه‌ای سلامت روان همراه باشند.
با این حال، مهم است توجه داشته باشید که اصطلاح “PMS” به طور خاص به مجموعه علائمی اشاره دارد که توسط افراد دارای چرخه قاعدگی به دلیل تغییرات هورمونی تجربه می‌شود. در مردان، علائم مشابه ممکن است به عوامل دیگر نسبت داده شود که نمی‌توان از آن‌ها به عنوان PMS یاد کرد. اگر مردی اختلالات خلقی قابل توجه یا علائم دیگری را تجربه کرد، مهم است که برای ارزیابی و مدیریت مناسب، با یک متخصص مشورت کند.
سندروم پیش از قاعدگی و یائسگی
علائم سندرم پیش از قاعدگی ممکن است با رسیدن به اواخر دهه 30 یا 40 سالگی و نزدیک شدن به یائسگی، بدتر شود که به آن perimenopause می‌گویند.
این امر به ویژه در خانم‌هایی اتفاق می‌افتد که خلق‌وخوی آن‌ها به تغییر سطح هورمون‌ها در طول چرخه قاعدگی حساس است. به عبارت دیگر، در سال‌های منتهی به یائسگی، سطح هورمون‌ها به طور غیرقابل پیش‌بینی بالا و پایین می‌روند و ممکن است علائم شدیدتری مشاهده شوند. PMS پس از یائسگی، زمانی که خونریزی دیگر اتفاق نمی‌افتد، متوقف می‌شود.
سخن پایانی:
به عنوان نتیجه‌گیری، می‌توان گفت که سندروم پیش قاعدگی یا PMS شرایطی است که برای بسیاری از بانوان اتفاق می‌افتد. پی ام اس، ترکیبی از علائم فیزیکی، عاطفی و رفتاری است و ممکن است توسط هر فرد به طور متفاوتی تجربه شود. درمان PMS شامل ترکیبی از تغییرات در سبک زندگی، درمان‌های دارویی مثل آدومدز و روان‌درمانی می‌باشد. تغییرات در سبک زندگی مانند انجام فعالیت‌های ورزشی، تغذیه سالم، مدیریت اضطراب و استراحت کافی نیز می‌توانند بهبود علائم PMS را تسریع کنند.
