بیماری اماس (Multiple Sclerosis) یکی از بیماری‌های مزمن و پیچیده خودایمنی است که در آن سلول های سیستم ایمنی به سیستم عصبی مرکزی آسیب می‌زند. این بیماری میتواند تأثیرات جدی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشد و علائم آن در هر فرد متفاوت است. با وجود اینکه اطلاعات زیادی درباره اماس در دسترس است، هنوز هم سوالات فراوانی در ذهن بیماران و عزیزانشان وجود دارد. در این بلاگ به بررسی برخی از سوالات رایج درباره اماس خواهیم پرداخت تا با افزایش آگاهی درباره اماس، به بهبود کیفیت زندگی مبتلایان و کاهش استرس‌های ناشی از این بیماری کمک کنیم.
بیماری ام اس (MS) چیست؟
مولتیپل اسکلروزیس(Multiple Sclerosis)، که به اختصار اماس (MS) نامیده میشود، یک بیماری عصبی خودایمنی است که در آن سلول‌های ایمنی به اشتباه به میلین ها در سیستم عصبی مرکزی از جمله مغز و نخاع حمله کرده و باعث اختلال در انتقال پیام‌های الکتریکی میشوند. این حملات می‌توانند منجر به بروز علائمی از جمله خستگی، ضعف عضلانی، مشکلات حرکتی، اختلالات بینایی و مشکلات احساسی شوند.
علائم و نشانه‌های ام اس چیست؟
علائم بیماری اماس با توجه به ناحیه ای از سیستم عصبی که آسیب دیده بسیار متنوع است و میتواند ازفردی به فرد دیگر تغییر کند. برخی از رایج‌ترین علائم به شرح زیر است:
- خستگی فیزیکی یا ذهنی.
- مشکلات بینایی مانند تاری دید، دوبینی و اختلال در تشخیص رنگ‌ها.
- مشکلات حرکتی و ضعف عضلانی، اغلب در دست ها و پاها که منجر به مشکل در راه رفتن و حفظ تعادل میشود.
- گزگز و سوزن سوزن شدن، بی حسی و درد در اندام ها.
- تغییرات خلقی مانند افسردگی و اضطراب.
- اختلال عملکرد شناختی مانند مشکلات در تمرکز، حافظه، یادگیری، قضاوت یا انجام چند کار همزمان.
- اختلالات روده و مشکلات کنترل مثانه
- اختلالات جنسی
- حساسیت به دماهای گرم و سرد که میتواند علائم را تشدید کند.
آیا اماس یک بیماری ارثی است؟
وجود سابقه خانوادگی اماس میتواند احتمال بروز این بیماری را افزایش دهد، اما این بیماری به طور مستقیم به وراثت مرتبط نیست.
آیا ام اس قابل سرایت/ واگیردار است؟
خیر، اگرچه این بیماری ریشه ژنتیکی دارد و ممکن است در اعضای یک خانواده دیده شود، اما از طریق تماس با فرد مبتلا منتقل نمی‌شود.
در چه سنی احتمال ابتلا به ام اس وجود دارد؟
بیماری ام اس معمولاً در سنین بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی شروع میشود، اما میتواند در هر سنی رخ دهد. مطالعات اخیر افزایش میانگین سن شروع ابتلا به ام اس را نشان می دهد.
آیا زنان بیشتر از مردان به بیماری ام اس مبتلا میشوند؟
بله، تحقیقات نشان میدهد که زنان به طور قابل توجهی بیشتر از مردان به بیماری ام اس مبتلا میشوند. به طوری که به ازای هر 2 تا 3 زن مبتلا به ام اس، یک مرد مبتلا وجود دارد.
چه تعداد مبتلا به این بیماری هستند؟
ام اس شایع ترین بیماری عصبی ناتوان کننده در بزرگسالان جوان است. بیش از 2.3 میلیون نفر در سراسر جهان و تقریباً 1 میلیون بزرگسال در ایالات متحده با این بیماری زندگی می کنند. این آمار در ایران چیزی حدود 120 هزار نفر در خرداد 1403 اعلام شده است.
چه کسانی به ام اس مبتلا میشوند؟ چه عواملی احتمال ابتلا به ام اس را افزایش دهند؟
این بیماری میتواند هر کسی را تحت تأثیر قرار دهد، اما برخی عوامل وجود دارند که احتمال ابتلا به آن را افزایش میدهند، از جمله:
- ژنتیک و سابقه خانوادگی.
- سابقه ابتلا به سایر بیماری های خودایمنی.
- سیگار کشیدن.
- اضافه وزن و چاقی به ویژه در زنان و در دوران کودکی و نوجوانی .
- عوامل محیطی و محل زندگی به طور مثال کمبود ویتامین D و قرار گرفتن کم در معرض نور خورشید بین افرادی ساکن مناطق با آب و هوای سردتر خطر ابتلا به ام اس را افزایش میدهد.
همچنین همانطور که پیش تر اشاره شد زنان بیشتر از مردان به ام اس مبتلا میشوند و سن شروع آن معمولا در حدود 20 تا 40 سالگی است.
چه عواملی ممکن است باعث بروز اماس شوند؟ علت ابتلا به بیماری ام اس چیست؟
محققان در حال بررسی چندین توضیح احتمالی برای این هستند که چرا سیستم ایمنی به بخش هایی از سیستم عصبی مرکزی حمله می کند و به موارد زیر رسیدند:
- عوامل عفونی مانند ویروس اپشتین بار
- تشخیص اشتباه سلول های طبیعی مغز به عنوان خارجی
- از بین بردن سلول های مغز به دلیل ناسالم بودن
تشخیص بیماری ام اس
تشخیص ام اس باید توسط پزشک متخصص (نورولوژیست) انجام شود و معمولاً شامل مراحل زیر است:
- شرح حال کامل پزشکی، معاینه فیزیکی و معاینه دقیق عصبی جهت ارزیابی علائم و نشانه‌های موجود
- تصویربرداری ام آر آی(MRI)
- ضربه نخاعی(Lumbar puncture)
نمونه برداری از مایع مغزی نخاعی جهت بررسی نشانه‌هایی از التهاب، عفونت یا سایر نشانه های مرتبط با اماس.
- آزمایشهای الکتروفیزیولوژیک پتانسیل های برانگیخته(Evoked potentials)
آزمایش هایی مانند پتانسیل‌های برانگیخته بصری(VEP)، پتانسیل‌های برانگیخته شنوایی(AEP) و پتانسیل‌های برانگیخته حرکتی(MEP) جهت ارزیابی عملکرد سیستم عصبی و بررسی نحوه‌ی انتقال سیگنال‌های عصبی از طریق مسیرهای حسی در مغز و نخاع
- آزمایش خون برای رد بیماری هایی که علائم مشابه ایجاد می کنند
پیشگیری از بیماری ام اس
پیشگیری از بیماری ام اس به طور کامل ممکن نیست، اما می‌توان با رعایت برخی نکات و تغییرات در سبک زندگی از جمله داشتن تغذیه سالم، فعالیت بدنی و ورزش منظم، مدیریت استرس، اجتناب از سیگار و دریافت مقدار کافی ویتامین D خطر ابتلا به این بیماری را کاهش داد.
آیا ام اس کشنده است؟
اگرچه ام اس برای فرد مبتلا و خانوادهاش چالش‌برانگیز است، اما درمان‌های جدید به‌طور قابل‌توجهی به بهبود وضعیت بیماران کمک کرده و و کیفیت زندگی آنها را بهبود بخشیده است. این بیماری به طور کلی کشنده نیست به‌ویژه اگر بیمار تحت درمان قرار گیرد؛ اما عوارض ناشی از این بیماری میتواند برای درصد پایینی از مبتلایان مشکل‌ساز شده و بر طول عمر بیمار تأثیر بگذارد. حدود نیمی از مرگ و میرها در افراد مبتلا به ام اس، مربوط به مشکلات و عوارض ناشی از ام اس میباشد. که این مشکلات عبارتند از:
- عفونت ها مثل عفونت های تنفسی
- مشکلات بلع
- تصادفات
- بیماری قلبی و سکته مغزی
- خودکشی
خوشبختانه بسیاری از گزینه های درمانی برای کمک به درمان یا پیشگیری از این مشکلات در دسترس هستند.
آیا افراد مبتلا به ام اس طول عمر کمتری نسبت به سایر افراد دارند؟
بسیاری از مطالعات نشان داده اند که اگر شخصی درگیر بیماری ام اس باشد و پروسه درمانی و نکات مربوط به مدیریت بیماری را رعایت نماید، می تواند عمر طولانی داشته باشد. با این حال، باید توجه داشت که عوامل زیادی می‌توانند بر این موضوع تأثیر بگذارند، از جمله نوع اماس، اثربخشی درمان‌ها و مدیریت کلی سلامت.
در حال حاضر مطالعات میانگین عمر کمتری را برای افراد مبتلا به ام اس در مقایسه با جمعیت عمومی نشان میدهند؛ اما آمار و ارقام دقیق در مطالعات مختلف بین 2.5-14 سال متغییر است. مطالعاتی که علل مرگ افراد مبتلا به ام اس را مورد بررسی قرار داده‌اند، عفونت‌های ریوی را عامل اصلی مرگ این بیماران می‌دانند. خوشبختانه تکامل روش‌های درمانی جدید نویدبخش آینده‌ای بهتر و افزایش یافتن امید به زندگی افراد مبتلا به ام اس است.
آیا اماس میتواند منجر به ناتوانی شود؟
بله، اماس میتواند به ناتوانی‌های جسمی و حرکتی منجر شود، اما شدت و سرعت پیشرفت بیماری در هر فرد متفاوت است.
آیا اماس قابل درمان است؟
در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای بیماری ام اس وجود ندارد؛ اما روش‌های مختلفی برای مدیریت و کنترل علائم، کاهش تعداد و شدت حملات، جلوگیری از پیشرفت بیماری و به تاخیر انداختن ناتوانی طولانی مدت بیماری وجود دارد.
ام اس دارای یک ماهیت پیش‌رونده است و هرچه دیرتر تشخیص داده شود، سیستم عصبی آسیب‌پذیر میشود و در صورت بروز هرگونه آسیب به نورون‌ها، ارتباط بین مغز و عضلات دچار اختلال جدی میشود. بنابراین هرچه زودتر بتوان از چنین تخریبی جلوگیری کرد، فرد راحتتر و با موفقیت بیشتری به درمان پاسخ خواهد داد.
غذاها و مواد غذایی مفید برای بیماران مبتلا به ام اس چیست؟ رژیم غذایی چه تأثیری بر ام اس دارد؟
در حالت ایده آل، یک رژیم غذایی مناسب برای ام اس ویژگیهای زیر را دارد:
- رژیم غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان جهت مبارزه با التهاب
- غنی از فیبر برای کمک به حرکات روده
- برخوردار از کلسیم و ویتامین D کافی
- حاوی مقدار زیادی ویتامین و مواد معدنی برای مبارزه با کاهش انرژی و تعدیل سیستم ایمنی
به‌موازات مصرف مواد غذایی مفید، بایستی مواد غذایی مضر و التهاب‌زا در رژیم غذایی پرهیز کرد. برخی شواهد علمی نشان میدهد که بعضی از رژیم‌های غذایی خاص ممکن است به بهبود علائم در افراد مبتلا به ام اس کمک کند، اما تحقیقات در این رابطه ادامه داشته و دانشمندان در حال بررسی بیشتر نقش رژیم غذایی در بهبود ام اس هستند.
درمان بیماری ام اس/ برای کنترل بیماری ام اس چه کار کنیم؟
انتخاب درمان مناسب زیرنظر متخصص وبا توجه به به شدت بیماری، علائم آن، سن و سلامت عمومی بیمار انجام میشود.
درمان اماس شامل موارد زیر است:
- درمان‌های تعدیل‌کننده بیماری جهت جلوگیری از حملات بعدی و پیشرفت بیماری با کاهش التهاب و آسیب به عصب‌ها
- درمان های عودهای حاد مانند استفاده از استروئیدها و تبادل پلاسما (plasmapheresis) که می تواند به بهبودی علائم در هنگام حمله ام اس کمک کنند
- مدیریت و کاهش علائم مختلف اماس مانند خستگی، ضعف عضلانی، افسردگی، و مشکلات حرکتی
- درمان‌های تسکینی برای تسکین درد و بهبود کیفیت زندگی
- برنامه‌های توانبخشی شامل فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و کاردرمانی
- تغذیه و سبک زندگی سالم
به طور کلی، گزینه‌های درمانی برای مبتلایان به ام اس پیشرفته محدود است و دارویی وجود ندارد که بتواند آسیب‌های واردشده به غلاف میلین را ترمیم کند. اما در مراحل اولیه طیف وسیعی از داروها قادرند از پیشروی بیماری جلوگیری کرده و به بیماران کمک کنند زندگی فعالی داشته و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
مطالعات بالینی نشان میدهند که بیش از نیمی از بیماران ام اس دچار افسردگی میشوند. این افسردگی میتواند ناشی از تغییرات التهابی در مغز، تغییرات سیستم ایمنی بدن، و چالش‌های زندگی با این بیماری باشد.
یکی از روش‌های بهبود این اختلالات خلقی، استفاده از مکمل‌های تغذیه‌ای مانند S-adenosylmethionine (SAM-e) است.
S-Adenosyl-L-Methionine (SAM-e) یک ترکیب طبیعی است که به عنوان مکمل غذایی در برخی تحقیقات مورد بررسی قرار گرفته و مطالعات نشان داده اند که این ترکیب میتواند با کاهش التهاب، تقویت فعالیت دوپامینرژیک و بهبود انتقال عصبی با افزایش تعداد گیرنده‌های آدرنرژیک به بهبود بیماران مبتلا به ام اس کمک کند.
مکمل آدومدز محصول شرکت داروسازی اشبال شیمی حاوی 400 میلی‌گرم از این ترکیب در هر کپسول است و با توجه به مطالعات موجود در رابطه با این ترکیب، جهت کنترل بیماری، مدیریت درد و کاهش افسردگی به بیماران مبتلا به ام اس توصیه میشود.
این مولکول در متیلاسیون DNA، پروتئین‌ها، و نوروترانسمیترهای سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین نقش دارد. مطالعات بالینی نشان داده‌اند که مصرف SAM-e میتواند به بهبود علائم افسردگی و خلق و خو در بیماران ام اس کمک کند. همچنین این مکمل به عنوان یک درمان کمکی میتواند اثر داروهای ضدافسردگی را افزایش داده و باعث کاهش دوز مصرفی این داروها شود.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد محصول آدومدز کلیک کنید.
باید توجه داشت که افراد مبتلا به ام اس باید تمام درمان هایی که استفاده می کنند، به ویژه مکمل های گیاهی، را با پزشک خود در میان بگذارند و قبل از شروع هر گونه مکمل جدید، با پزشک خود مشورت کنند.
چگونه می‌توان به بهبود کیفیت زندگی در مبتلایان به اماس کمک کرد؟
- تغییرات در سبک زندگی با تغذیه سالم، ورزش منظم و خواب کافی
- حمایت‌های عاطفی و روانی
- مصرف منظم داروها
- استفاده از تجهیزات کمکی مانند عصا یا واکر
- فیزیوتراپی و فعالیت‌های توانبخشی جهت بازیابی یا حفظ عملکرد
- چیدمان خانه به طوری که به بیمار کمک کند فعالیت های روزانه خود را مستقلا انجام دهد و ایمنی او حفظ شود
- شرکت در جلسات گروهی، صحبت با مشاور و ارتباط بیشتر با اعضای خانواده و دوستان
جمع بندی
در این بلاگ، به بررسی مهم‌ترین سوالات درباره بیماری اماس پرداخته شد؛ از تعریف و علائم این بیماری گرفته تا روش‌های تشخیص و درمان آن.
ما در این مقاله سعی کردیم تمامی جنبه‌های این بیماری را به ساده ترین شکل ممکن مورد بحث قرار دهیم. با وجود چالش‌ها، پیچیدگیها و عدم قطعیت‌های زیادی که این بیماری به همراه دارد، پیشرفت‌های علمی و پزشکی در زمینه تشخیص و درمان آن، امید را برای مبتلایان به ام اس افزایش داده است و آگاهی و اطلاعات صحیح در مورد آن میتواند به بیماران و خانواده‌هایشان کمک کند تا با اطمینان بیشتری با چالش‌های روزمره زندگی خود مواجه شوند. چراکه اماس یک بیماری قابل مدیریت است و با درمان‌های مناسب و حمایت‌های اجتماعی، افراد مبتلا می‌توانند زندگی مناسبی داشته باشند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد علت بیماری، شیوع و ریسک فاکتورها، علائم، انواع و روش های تشخیص و درمان بیماری اماس کلیک کنید.
